MASOFAVIY DARSLAR

MUALLIFLAR:

Adham Tilovovich Norqobilov

Sarvar Norboboyevich Toshev

Xurshid Normumin o’g’li Yusupov

Shermurod Shavkat oʻgʻli Shoyimov

MUALLIFLAR:

Adham Tilovovich Norqobilov

Zafar Safarovich To'raqulov

Azizbek Kamolov Baxtiyor o'g'li

“Fizikaviy va kolloid kimyo” fani kimyoviy moddalar ishtirokida boruvchi jarayonlarning umumlashgan qonuniyatlari va ular orasidagi bog‘lanishlarni aniqlaydi, tahlil qiladi hamda boorish sharoitlarini belgilaydi. Kimyoviy reaksiyalar bilan boradigan har qanday о‘zgarishlarning fizik-kimyoviy xossalarini bilish va aniqlashda asosan uch: termodinamika, molekulyar-kinetik nazariya va kvant mexanika usularidan foydalaniladi.

Fizikaviy va kolloid kimyo aniq fan hisoblanib, nazariy qarashlarning eksperimental usullarini tadbiq etishda, fizikaning mantiq va matematik qonun va qonuniyatlaridan keng qо‘llaniladi. Bu esa jarayonlarni qanday borishini va sodir bо‘ladigan о‘zgarishlarni tajribalar o‘tkazmasdan oldindan aytib berish yoki izohlash imkoniyatini beradi.

Fanni o‘qitishdan maqsad - talabalarga oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish uchun xom-ashyolarni, tayyor mahsulotlami kimyoviy tarkibini o‘rgatish, bu moddalarning kimyoviy tuzilishi, xususiyatlari, shuningdek oziq-ovqat tarkibidagi moddalarni fizikaviy va kimyoviy o‘zgarishlarini, oziq-ovqat mahsulotlari tarkibini aniqlashni tahliliy metodlarini, sifatli va xavfsiz oziq-ovqat mahsulotlari olish xaqida bilim berishdan iborat.

Fanning vazifasi - talabalarga oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish uchun xom-ashyolarni, tayyor mahsulotlami kiyoviy tarkibini o‘rgatish, qayta ishlov berishda yuz beradigan kimyoviy va biokimyoviy o‘zgarishlarni boshqarish, mu’tadil texnologik rejimlami tanlash, sifatli va xavfsiz oziq-ovqat maxsulotlari olish uchun optimal sharoitlar yaratish usullarini o‘rgatishdan iboratdir.

MUALLIFLAR:

Adham Tilovovich Norqobilov

Sarvar Norboboyevich Toshev

Hamrayev Javlon Hoshim o`g`li

Shermurod Shavkat oʻgʻli Shoyimov

Ushbu fanni oʼqitish mobaynida xozirgi kunda dunyoda funksional ovqatlanish va bolalar mahsulotlari texnologiyasining roli, holati, funksional ovqatlanishning asosiy tushunchalari, bolalar mahsulotlarining turlari, texnologiyalar asosida olinadigan mahsulotlarning turlari, foydali hususiyatlari va oʼqishni tashkil etish jarayonini fan atamalari bilan tanishadi hamda ularni ogʼzaki va yozma ifodalash, bahs-munozarada qatnashish, maʼlumotni izlab topish va taqdimot qilish koʼnikmalariga ega boʼladi.

Fan

“Fizikaviy va kolloid kimyo” fani kimyoviy moddalar ishtirokida boruvchi jarayonlarning umumlashgan qonuniyatlari va ular orasidagi bog‘lanishlarni aniqlaydi, tahlil qiladi hamda boorish sharoitlarini belgilaydi. Kimyoviy reaksiyalar bilan boradigan har qanday о‘zgarishlarning fizik-kimyoviy xossalarini bilish va aniqlashda asosan uch: termodinamika, molekulyar-kinetik nazariya va kvant mexanika usularidan foydalaniladi.

Fizikaviy va kolloid kimyo aniq fan hisoblanib, nazariy qarashlarning eksperimental usullarini tadbiq etishda, fizikaning mantiq va matematik qonun va qonuniyatlaridan keng qо‘llaniladi. Bu esa jarayonlarni qanday borishini va sodir bо‘ladigan о‘zgarishlarni tajribalar o‘tkazmasdan oldindan aytib berish yoki izohlash imkoniyatini beradi.

Fanni o‘qitishdan maqsad - talabalarga oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish uchun xom-ashyolarni, tayyor mahsulotlami kimyoviy tarkibini o‘rgatish, bu moddalarning kimyoviy tuzilishi, xususiyatlari, shuningdek oziq-ovqat tarkibidagi moddalarni fizikaviy va kimyoviy o‘zgarishlarini, oziq-ovqat mahsulotlari tarkibini aniqlashni tahliliy metodlarini, sifatli va xavfsiz oziq-ovqat mahsulotlari olish xaqida bilim berishdan iborat.

Fanning vazifasi - talabalarga oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish uchun xom-ashyolarni, tayyor mahsulotlami kiyoviy tarkibini o‘rgatish, qayta ishlov berishda yuz beradigan kimyoviy va biokimyoviy o‘zgarishlarni boshqarish, mu’tadil texnologik rejimlami tanlash, sifatli va xavfsiz oziq-ovqat maxsulotlari olish uchun optimal sharoitlar yaratish usullarini o‘rgatishdan iboratdir.

Sanoat ishlab  chiqarishning  rivojlanishi   turli hil  kimyoviy  moddalarning 

metallurgiya,  elektronika,  mashinosozlik,  atom  energetikasi   qishloq xo`jaligi  va 

avtotransport  sohalarida qo`llanilishi  bilan  keng  bog‘liqdir.  Shu  tufayli  ularning 

ishlatilayotgan  xajmi   kundan  kunga  ortib   atrof-muxitga  salbiy  ta`siri 

kuchaymoqda.  Ular  ichida  inson  xamda  barcha  hayvonlar  uchun  zaharli  ta`sirga 

ega  bo`lgan  moddalar  ko`p.   Mana  shuning  uchun  ham  insonning  sog‘lig‘ini 

himoya qilish muamolari va uning oldini olish tadbirlari aloxida muxim o`ringa 

ega.  Xavfsizlik  qoida  va  me`yorlarni  ishlab  chiqish   va  kimyoviy  moddalarni 

zaharli ta`sir mexanizmni aniqlashga katta ahamiyat berilmoqda. 

Kimyoviy  moddalarni  zaharligi quyidagi  omillar  bilan  bog‘liq:  miqdor, 

kimyoviy moddalning umumiy xossasi, biologik sistemalarda absorbtsiyalanishi va 

organizm organlariga uzatilishi, biotransportlanish jarayonida moddalarni past yoki 

yuqori  zaharlik  xususiyatiga  ega  bo`lish,  organizmdagi  makromolekulalari  bilan 

birikish, elementlarning miqdorini  gomeostatik  mexanizm  samarasini boshqarish. 

Moddalarni biologik faolligi va ularning kimyoviy xususiyatlari bilan bog‘liqlig‘i 

o`rtasidagi  zaharlik  miqdorini  aniqlash  juda  zarurdir.  Shuning  uchun   doza 

(miqdor),  samara  (effekt)  ta`sirga  javob   reaktsiyalar  va  kontsentratsiya 

tushunchalar bilish ko`zda tutilishi kerak. Chunki tirik organizm murakkab sistema 

bo`lib  uning  barcha  qisimlari  o`zaro  ta`sir  yig‘indisidan  iborat  va  zaharlanish 

jarayoni  moddalarni  organizmdan  chiqib  ketishi  va  to`qimalar  orqali  so`rilishi 

kinetikasi bilan bog‘liqdir. Hozirgi paytda 7 milliondan ortiq kimyoviy moddalar 

atrof muhitda to`plangan va aholi salomatligiga potentsial salbiy tasa`sir ko`rsatishi 

mumkin. 

Shu  sababli  zamonoviy  kimyogar-ekolog  mutaxassis  kimyoviy 

moddalarning  zaharli  xususiyati  va  zaharlanish  sohadagi  asosiy  tushunchaga  va 

kerakli  vaziyatlarda  zaharlanishni  oldini  olish,  kimyoviy  moddalarni 

zararsizlantirish usullari bilan yaqindan tanish bo`lishi lozim. 

9-MAVZU:

MUALLIFLAR:

Adham Tilovovich Norqobilov

Sarvar Norboboyevich Toshev

Xurshid Normumin o’g’li Yusupov

Shermurod Shavkat oʻgʻli Shoyimov

MUALLIFLAR:

Adham Tilovovich Norqobilov

Sarvar Norboboyevich Toshev

Xurshid Normumin o’g’li Yusupov

Shermurod Shavkat oʻgʻli Shoyimov